Het hart van een ventilatiesysteem met warmterecuperatie is de warmtewisselaar. De centrale ventilatie-units van Viessmann maken gebruik van kruis-tegenstroomwarmtewisselaars. Deze zijn zo ontworpen dat afvoer- en toevoerlucht –– van elkaar gescheiden door een aantal polymeerlagen –– langs elkaar heen stromen. Er vindt geen vermenging van de twee luchtstromen plaats en er wordt alleen warmte overgedragen. Voor veel eigenaars die een centraal mechanisch ventilatiesysteem willen aankopen, is deze functie erg belangrijk.
Ventilatiesysteem – comfort & bescherming van de structuur van het gebouw
Foto: © Suriya KK / Shutterstock.com
Een ventilatiesysteem zorgt in de eerste plaats voor de noodzakelijke luchtverversing in woonruimtes. Dit is nodig om verschillende redenen: Enerzijds om de luchtkwaliteit altijd op peil te houden en anderzijds om het comfort te verhogen. Luchtkwaliteit is immers ook een maatstaf voor levenskwaliteit. Naast het gezondheidsaspect heeft ventilatie nog een andere belangrijke achtergrond. In het dagelijks leven ontstaat er op verschillende manieren vocht in een gebouw. Dit moet verwijderd worden om vochtschade en schimmelvorming te voorkomen.
Wettelijke voorschriften voor ventilatie in gebouwen
De strengere regels voor de nieuwbouw van huizen en appartementen heeft ertoe geleid dat woongebouwen de afgelopen jaren heel wat vooruitgang hebben geboekt op het vlak van energiebesparing en efficiëntie. Terwijl een bestaand gebouw nog altijd een jaarlijkse energiebehoefte van gemiddeld meer dan 200 kilowattuur (kWh) per vierkante meter telt, bedraagt dit voor nieuwe gebouwen minder dan een derde. De jaarlijkse energievraag verwijst naar de verwarmingsenergie die moet worden geleverd, rekening houdend met de verliezen als gevolg van transmissie en ventilatie.
Specifiek schrijft de Duitse Energiewet voor Gebouwen (GEG) voor dat de schil van een nieuw opgetrokken gebouw permanent luchtdicht moet zijn. Natuurlijke ventilatie via lekkende deurspleten en raamopeningen, wat gebruikelijk is in bestaande gebouwen, komt bij nieuwbouw niet meer voor. Maar de minimale luchtverversing die nodig is voor de gezondheid en de bescherming van het gebouw, moet wel worden gegarandeerd. Dit kan eenvoudig worden aangetoond door het opstellen van een ventilatieconcept volgens DIN 1946-6. De eigenaars van bestaande gebouwen moeten ook een ventilatieconcept indienen bij het uitvoeren van een renovatie die het volgende omvat:
- Vervanging van meer dan één derde van de ramen in een appartementsgebouw.
- Vervanging van meer dan één derde van de ramen of het afdichten van meer dan één derde van het dak in een vrijstaande woning.
In dit opzicht voldoen de ventilatiesystemen van Viessmann aan alle eisen van DIN 1946-6 "Ventilatie voor woongebouwen".
Hoe werkt mechanische ventilatie?
De experts maken voornamelijk een onderscheid tussen natuurlijke en mechanische of gecontroleerde mechanische ventilatie (CVC). Raamventilatie is een van de bekendste en oudste vormen van natuurlijke of vrije ventilatie. Ook kierventilatie, dakventilatie en schachtventilatie komen voor. Het ventilatieproces wordt mogelijk gemaakt door natuurkrachten zoals de drukverschillen tussen de binnen- en buitenlucht, thermische tocht en last but not least de wind. In veel gebouwen volstaat natuurlijke ventilatie evenwel niet om vochtbescherming te garanderen.
Hier komt mechanische ventilatie van pas die onafhankelijk van externe invloeden en gebruikers functioneert. In dit verband moeten we vier termen uitleggen die een belangrijke rol spelen in de werking.
- Buitenlucht: Hiermee wordt de verse buitenlucht bedoeld die naar het toestel stroomt of wordt aangezogen.
- Toevoerlucht: Nadat de buitenlucht door het toestel is gegaan, wordt deze als toevoerlucht naar de ruimtes geleid
- Afvoerlucht: Dit is de hoeveelheid lucht die zich in de ruimte bevindt en naar het toestel stroomt of actief wordt aangezogen tijdens het ventilatieproces.
- Afgezogen lucht: Zodra de afvoerlucht door de ventilatie-unit is gegaan en naar buiten gekomen, wordt deze afgezogen lucht genoemd
Bij gecontroleerde mechanische ventilatie wordt een algemeen onderscheid gemaakt tussen centrale en decentrale systemen. Afhankelijk van het toepassingsgebied hebben beide systemen hun individuele voordelen. Beide kunnen warmte recupereren en zo de warmtevraag door de ventilatie aanzienlijk verminderen. Het individuele ontwerp van de ventilatiesystemen zorgt voor een fundamenteel onderscheid. Welk ventilatiesysteem uiteindelijk het beste bij welk gebouw past, kan in overleg met een professional worden bepaald.
Hoe werkt een centraal ventilatiesysteem?
Bij centrale mechanische ventilatie voorziet één toestel de ruimtes van verse lucht. Hiervoor wordt een centrale ventilatie-unit in de muur of het plafond geplaatst. De ventilatie vindt plaats via een aangesloten luchtverdeelsysteem dat meestal in de vloer- of plafondconstructie is weggewerkt. In het meest eenvoudige ontwerp heeft zo'n ventilatiesysteem alleen een luchtafvoersysteem dat de muffe lucht naar buiten afvoert. Verse lucht komt alleen passief de woning binnen via lekkende gebouwschillen, deurspleten, raamopeningen of buitenluchtdoorgangen.
Als alternatief komt toevoerlucht de luchttoevoerzones (woonkamers, kinderkamers of slaapkamers) binnen aan de ene kant en wordt afvoerlucht aan de andere kant uit de luchtafvoerzones (keuken, badkamer of toilet) afgevoerd. Centrale systemen worden vooral toegepast bij nieuwbouw omdat er meer planning nodig is. Maar ze kunnen ook in oudere gebouwen worden gebruikt. Tijdens een renovatie bijvoorbeeld kan het systeem in een verlaagd plafond worden geïntegreerd.
Hoe werkt een decentraal ventilatiesysteem?
In tegenstelling tot een centraal systeem wordt het hele woonoppervlak niet door één toestel geventileerd. In plaats daarvan worden meerdere ventilatie-units gebruikt om individuele ruimtes van verse lucht te voorzien. De units worden meestal direct in de buitenmuur van de te ventileren ruimtes gemonteerd. Het is niet nodig om luchtkanalen te voorzien. Daarom zijn decentrale systemen bij uitstek geschikt voor renovatie omdat alleen een boorgat in de buitenmuur en een stroomvoorziening nodig zijn. Maar decentrale mechanische ventilatie kan ook in een nieuwbouw worden geplaatst. Deze optie is vooral interessant voor appartementsgebouwen (alleen bepaalde ruimtes) of in oma-appartementen.
Afhankelijk van het ontwerp wordt een onderscheid gemaakt tussen continue werking en balanswerking. Een ventilatiesysteem met balanswerking werkt afwisselend in de modus afvoerlucht of toevoerlucht. Voor de plaatsing van een dergelijk systeem zijn twee units met twee muuropeningen nodig. De twee units communiceren via een gemeenschappelijke regeleenheid. Bij systemen met continue werking stromen beide luchtstromen ononderbroken door één unit. Voor de installatie van een dergelijk systeem is alleen een muuropening of boorgat nodig.
Gedetailleerde informatie over de verschillen en overeenkomsten tussen centrale en decentrale ventilatie vind je in het hoofdstuk Vergelijking tussen centrale en decentrale mechanische ventilatie.
Mechanische ventilatie met warmterecuperatie
Warmterecuperatie is een speciaal kenmerk van gecontroleerde mechanische ventilatie. Of het nu een centraal of decentraal systeem is, bij warmterecuperatie onttrekt een ingebouwde warmtewisselaar warmte aan de reeds verwarmde afvoerlucht en geeft deze af aan de doorgaans koudere buitenlucht die van buiten naar binnen stroomt. De buitenlucht hoeft niet in dezelfde mate te worden verwarmd, wat de warmtevraag van het gebouw door de ventilatie aanzienlijk vermindert.
De enthalpie-warmtewisselaar is een kruis-tegenstroomwarmtewisselaar die naast warmte ook vocht uit de afvoerlucht kan recupereren. Dit gebeurt met behulp van een semipermeabel membraan. Het membraan laat alleen vocht en warmte door, terwijl geurtjes en vuil worden tegengehouden. Het gebruik van een enthalpie-warmtewisselaar is vooral nuttig in de winter wanneer de buitenlucht relatief droog is.
Wat zijn de voordelen van gecontroleerde mechanische ventilatie?
Ongeacht de bouwvoorschriften voor woonruimtes zoals vastgelegd in de Energiewet voor Gebouwen, biedt mechanische ventilatie heel wat voordelen.
Voor een constant hoge luchtkwaliteit moet de volledige lucht in alle ruimtes elke twee tot drie uur worden ververst. Zoals reeds aangegeven, voorkomt de luchtdichte gebouwschil van nieuwe en gerenoveerde gebouwen dat dit op een natuurlijke wijze plaatsvindt. De nodige luchtverversing kan niet worden verzekerd via raamventilatie, vooral wanneer de bewoners afwezig zijn. Maar mechanische ventilatie kan de ruimtes op elk moment van de dag van voldoende verse lucht voorzien –– onafhankelijk van de bewoner.
Klassieke raamventilatie wordt als inefficiënt beschouwd, vooral als deze verkeerd wordt toegepast. Veel mensen hebben de neiging om ramen gekanteld te laten omdat ze denken dat de warmte daardoor niet uit de ruimte zal ontsnappen. Het tegenovergestelde is echter waar. De warme binnenlucht ontsnapt ongehinderd door het raam. Dit resulteert in hogere verwarmingskosten. Gecontroleerde mechanische ventilatie met warmterecuperatie levert net zoveel verse lucht als nodig is en recupereert ook waardevolle verwarmingsenergie.
Een onderschat risico van een gebrekkige ventilatie van woonruimtes is een ontoereikende afvoer van vocht. In de loop van een dag komen er enkele liters water in de vorm van waterdamp in de binnenlucht terecht. In een 4-persoons huishouden wordt dagelijks tot 15 liter geproduceerd tijdens het koken, douchen, de was drogen of de bloemen water geven. Dit verhoogt de relatieve luchtvochtigheid. Als dit vocht niet wordt verwijderd, kan het condenseren op muuroppervlakken en zo leiden tot schimmelvorming –– in het ergste geval zelfs schade toebrengen aan de structuur van het gebouw. Gecontroleerde mechanische ventilatie verwijdert vocht onafhankelijk van de gebruiker zodat de bouwmaterialen worden beschermd en het pand zijn waarde behoudt.
De foto toont een fornuis, een douche, een wasmachine en een plant om te illustreren wat en hoeveel waterdamp er wordt geproduceerd die door het ventilatiesysteem moet worden afgevoerd.
Andere voordelen van ventilatie zijn onder meer het feit dat er filters zijn ingebouwd in de ventilatiesystemen. Enerzijds beschermen deze het systeem tegen vervuiling, anderzijds filteren ze deeltjes uit de buitenlucht en beschermen zo de bewoners. Pollenfilters zijn beschikbaar voor mensen met een allergie.
Een ventilatiesysteem brengt verse buitenlucht in de luchttoevoerzones en verwijdert tegelijkertijd muffe lucht uit de luchtafvoerzones. Naast de constante luchtverversing kunnen onaangename geurtjes uit de luchtafvoerzones niet tot in de woonruimte dringen.
Nog een voordeel van gecontroleerde mechanische ventilatie wordt vooral duidelijk naast een drukke weg waar veel lawaai en luchtvervuiling is. Als de ramen gesloten blijven, daalt het geluidsniveau. De buitenlucht wordt door de filters gereinigd voordat deze de ruimtes binnenkomt.
Voor natuurlijke ventilatie moeten de ramen open blijven. Zelfs als deze alleen worden gekanteld, is er een aanzienlijk hoger risico op inbraak. Een mechanisch ventilatiesysteem verkleint dit risico aanzienlijk. De ramen blijven immers gesloten. Een goed geïnstalleerd en afgesteld ventilatiesysteem voorkomt ook tocht.
FAQ over gecontroleerde mechanische ventilatie
We hebben de meest gestelde vragen en antwoorden over dit onderwerp verzameld in onze brochure over mechanische ventilatie.
De Energiewet voor Gebouwen verbiedt natuurlijke ventilatie zoals raamventilatie niet. Maar in de praktijk geeft het gebruik van ventilatiesystemen aan dat handmatige ventilatie niet meer nodig is. Als je af en toe een frisse wind wilt voelen, mag je natuurlijk op elk moment een raam openen.
Afhankelijk van waar de ventilatie-unit en de luchtroosters zijn geplaatst, kunnen ventilatiesystemen geluid veroorzaken. Maar door een goede planning en afstelling van de mechanische ventilatie wordt het geluid aanzienlijk verminderd. Dit wordt ook gegarandeerd door volledig stromings- en geluidsgeoptimaliseerde componenten. Er zijn ook geluiddempers verkrijgbaar die in de afzonderlijke luchtkanalen kunnen worden geplaatst. Een centraal mechanisch ventilatiesysteem is doorgaans wat stiller dan een decentraal systeem. Maar dat maakt het niet automatisch beter.
Omdat de buitenlucht niet vrij is van stof en onzuiverheden, hebben alle ventilatiesystemen van Viessmann ingebouwde buitenluchtfilters. Afhankelijk van het toepassingsgebied worden er filters van verschillende kwaliteiten gebruikt. In de regel zijn dit grove filters of fijne filters. Deze laatste worden ook wel pollenfilters genoemd. Om het luchtverdeelsysteem aan de afvoerluchtzijde te beschermen, worden er afvoerluchtfilters in de ventilatieopeningen in badkamer, keuken en toilet voorzien. Deze voorkomen op betrouwbare wijze dat vuilafzettingen in de ventilatie-unit en het luchtverdeelsysteem terechtkomen. De ventilatie-units zijn uitgerust met een indicator die aangeeft wanneer een filter moet worden vervangen. Indien nodig kan ook het luchtverdeelsysteem worden gereinigd.
In een energiezuinig huis komt verse lucht zelden passief binnen. Ventilatiesystemen zijn ontworpen om continu zoveel lucht in het gebouw te brengen als nodig is. Daarom moet een ventilatiesysteem 24 uur per dag draaien. Wanneer de bewoners afwezig zijn, kan het systeem wel op een gereduceerd niveau werken.
Downloads en links voor de mechanische ventilatie van Viessmann
Kom meer te weten over de speciale kenmerken en functies van centrale en decentrale mechanische ventilatiesystemen.
Voldoet het individuele toestel aan de eisen voor gebruik in een woongebouw? Hoe groot is het instelbereik van de luchtstromen en welke energie-efficiëntieklasse heeft het toestel? Vind relevante informatie voor elk van de producten in de volgende gegevensbladen.
